Konu
Rotor sistemi, Magnus kuvvetinin oluşması için boyuna ekseni etrafında dönen dairesel kesitli silindirik bir yapıdır. Magnus teorisine göre, sabit açısal hızda silindir çapındaki artışın kaldırma kuvvetini arttırdığı söylenebilir. Buradaki temel düşünce, rotorların eksenel dönüş yönlerinin geminin yalpa yönüne göre ayarlanmasıyla Magnus kuvvetinin zıt yönlü olarak üretilebilmesidir. Hesaplamalar, rotor sistemindeki çap ve açısal hız değişimine bağlı olarak Magnus kuvvetindeki artışın gemi yer değiştirme ve ivmelenmelerinin azalmasında etkili olduğunu ortaya koymakla birlikte, bazı zaman aralıklarında gemi yalpa hareketinin desteklenebildiğine de işaret etmektedir. Bu çerçevede, yapılan çalışma, otomatik kontrol çalışmalarında döner silindirik rotorlar kullanılarak yalpa hareketlerinin matematiksel modeli, tekneye ait hidrodinamik katsayılar, aktif olarak sürülen silindirik yüzeylerin sağlayacağı kontrol momentini içermektedir.
Yalpa hareketi ve Magnus etkisinin sayısal olarak incelenmesi için, sıkıştırılamaz Reynolds-Ortalaması-Alınmış Navier-Stokes (RANS) denklemleri ile zamana bağlı olarak (URANS) k-? (SST) türbülans modeli kullanılarak dönen dairesel kesitli silindir ve çıplak gemi ve rotor-gemi sistemindeki akış alanları modellenmiştir. Döner silindirlerin hesaplamalı akışkanlar dinamiği (HAD) analizleri sonucunda hem kaldırma kuvveti verileri elde edilmiş, hem de iz bölgesindeki girdaplılık hali incelenmiştir.
Doğrulama çalışmaları için deneylerde 2.6 metre boyunda bir tekne modeli ve bu modele uygun dairesel silindirler tasarlanmış ve üretilmiştir. Deneyler, İTÜ Ayazağa Kampüsünde bulunan ve içerisinde dalga üreteçlerinin bulunduğu Ata Nutku model deney havuzunda yapılmıştır. Tekne modeli, çeşitli yalpa hareketleri yaparken anlık açısal konum, hız, ivme gibi durum değişkenleri sensör ve gözlemci yardımıyla elde edilmiştir. Geri beslenen durum değişkenleri ve tasarlanan kontrolcüler kullanılarak, model tekneyi dengelemek için, rotorları gereken hücum açılarına getirecek olan servo motorlara uygulanması gereken anlık gerilimler elde edilmiştir. Her örnekleme periyodunda hesaplanan gerilimlerin motorlara uygulanması ile otomatik kontrol döngüsü tamamlanmıştır. Böylece, bilgisayar ortamında elde edilen hareket sönümlemeleri, yapılan deneyler ile desteklenmiştir.