Konu
Ergene Havza’sı Türkiye’nin sınırları belirlenmiş 25 havzasından biridir. Bu havza Tekirdağ, Edirne ve Kırklareli gibi nüfusça yoğun illerden oluşmaktadır. Havza ayrıca Türkiye’nin endüstri, tarım ve hayvancılık faaliyetlerinin bir arada yapıldığı en üretken havzalarının başında gelmektedir. Ergene Nehri havzanın en önemli yerüstü su kütlesidir. Ancak Ergene Nehri, 1980’lerin sonlarından başlayarak süren plansız sanayileşme ve kentleşme, bilinçsiz tarımsal uygulamalar ve başarısız atıksu yönetimi nedeniyle oldukça kirli durumdadır. Doğduğu yerin hemen akabinde kontrolsüz endüstriyel ve kentsel deşarjlar ile kirlenen Ergene, havzanın aşağı kısmında tarımsal sulamada kullanılmaktır. Bu da hem ürün kalitesini düşürmekte, hem de bunları tüketen insanların sağlığına bir tehdit oluşturmaktadır.
Bu projenin amacı; Ergene Nehri’ndeki güncel kirliliğin boyutlarını mikrokirletici düzeyinde belirlemek, bu kirleticilerin kaynaklarını tespit etmek ve kirliliğin boyutlarının doğa ve insan sağlığına olan etkileri anlamaktı. Sonuç olarak, elde edilen kapsalı güncel veriler kullanılarak, Ergene Nehri’nin su kalitesini iyileştirici adımların atılmasında karar vericilere destek olacak bir “Su Kalitesi Yönetimi Karar Destek” sistemi oluşturmak projenin hedefiydi.
Bu hedef doğrultusunda: (1) Ergene Nehri üzerinden belirli aralıklarla ve mevsimsel olarak 75 noktadan alınan örneklerde konvansiyonel kirleticilerin yanında 250 adet mikrokirletici ölçüldü; (2) noktasal ve yayılı kirletici kaynakları tespit edildi ve bu kaynaklara özel kirletici parmak izleri çıkarıldı; (3) bu kirleticilerin fiziko-kimyasal ve biyolojik olarak bozunmaları belirlendi ve bozunma katsayıları hesaplandı; (4) alınan örneklerde Microtox kullanılarak toksisite analizi yapıldı, toksisiteye sebep olan kaynaklar ve kirleticiler tespit edildi; (5) havza için hali hazırda var olan coğrafi bilgiler ve proje kapsamında elde edilen ölçümler kullanılırak Ergene Nehri’ne özel bütünleşik bir kirletici taşınım modeli geliştirildi ve (6) elde edilen tüm veriler ve oluşturulan modeller yardımı ile python ortamında FEnCY adı verilen bir su kalitesi yönetimi karar destek sistemi hazırlandı.
Projenin sonucunda, Yukarı Ergene Nehri’ni oluşturan Ergene ve Çorlu Dereleri üzerindeki OSB’lerin ve Büyükkarıştıran ve Evrensekiz OSB’lerinin önemli endüstriyel kirletici kaynakları olduğu tespit edilmiştir. Bunlara ek olararak Evrensekiz, Muratlı, Düğüncübaşı gibi büyük kasabaların kentsel kirliliğin önemli kaynakları olduğu bulunmuştur. Tarımsal kirleticiler havzayı baştan sona etkilemektedir. Ergene Nehri’nde hexa(methoxymethyl) melamine, 3-, 4-chloraniline, 1,3-, 1,6- ve 1,8-dinitropyrene, diuron, Al ve Ti kirlilik indikatörü olarak devamlı olarak izlenmesi gereken ve toksisite ile ilişkili kirleticilerdir. Buna ek olarak, Ergene Nehri’ni temizlemek için planlanan Derin Deniz Deşarj projesi kapsamına Büyükkarıştıran OSB alınmazsa, nehir suyu kaliyesinde bir iyileşme olmayacaktır.